Gazowanie zboża, ziarna i silosów, Warszawa, Bydgoszcz

Gazowanie zboża, ziarna, silosów

Gazowanie zboża, ziarna – czyli zespół czynności mających na celu zniszczenie szkodliwych owadów (wołek, trojszyk, rozkruszek itp.…):

Do procesu gazowania zboża używa się fumigantów. Fumiganty są to pestycydy, które dosięgają i zabiją szkodnika, jako gaz, w ścisłym tego słowa znaczeniu. Następujące cztery fumiganty były i są obecnie stosowane do gazowania szkodników magazynowych:

  • fosforowodór
  • bromek metylu (w stanie wycofywania)
  • fluorek sulfurylu
  • dwutlenek węgla

W Polsce od 2005 roku do gazowania wykorzystuje się fosforowodór (PH3)

Czysty fosforowodór jest bezbarwny, bez smaku i zapachu. Świeżo powstały z preparatów zawierających fosforki metali ma zapach czosnku lub rozkładającej się ryby. Zapach amoniaku powstaje z określonych form użytkowych zawierających węglan amonu i służy, jako czynnik ostrzegający. Fosforowodór ma małą cząsteczkę i niski punkt wrzenia. Jest tylko 1,2 razy cięższy od powietrza, więc z łatwością miesza się bez stratyfikacji i nie wymaga wentylatora do wymuszonego wymieszania z powietrzem. Ponieważ ma małą cząsteczkę i jest raczej nie polarny, szybko penetruje towary i bariery, takie jak papier opakowaniowy i folie. Po zabiegu jest łatwo odwietrzany z zagazowanych produktów, nie pozostawiając praktycznie żadnych pozostałości po odwietrzaniu.

Na rynku fosforowodór aktualnie dostępne jest w postaci (pasów, tabletek, paletek, koców)

Jedną z zalet fosforku glinu jest to, że jest on stosunkowo prosty do stosowania w czasie gazowania zboża. Obliczamy objętość pomieszczenia lub tonaż produktu, który zamierzamy zagazować, po czym wykładamy odpowiednią liczbę tabletek. Inna metoda polega na umieszczeniu odpowiedniej liczby woreczków, pasów, koców, płytek czy taśm w gazowanym pomieszczeniu, albo przyczepienie ich do tacy kartonowej lub pasa z cienkiej siatki metalowej, albo po prostu umieszczeniu na lub w produkcie, który zamierzamy zagazować. Pomieszczenia poddawane zabiegowi gazowania są następnie uszczelniane i zamykane. Przykłady zalecanych dawek do częstych zabiegów są podane poniżej.

Zabieg fumigacji

Zakres dawek (g PH3)

Silos (napełniony)

11.3 g na 1 tonę

Silos (pusty)

5 g na 1 m3

Zboże w płaskim magazynie i stosy worków

14 g na 1 tonę

Przyprawy i herbata w stosach worków

2 g na 1 m3

Inne produkty w stosach worków

10 g na 1 t

Kontenery (w zależności od produktu)

9 g na 1 tonę lub 6 g na 1 m3

Tytoń

1 g na 1 m3

Jak przebiega gazowanie zboża 

Gazowanie zboża należy przeprowadzać zgodnie ze standardową procedurą w celu zapewnienia maksymalnego bezpieczeństwa. Typowa kolejność prac zawiera następujące czynności opisane niżej w szczegółach:

  1. Inspekcja pomieszczeń przeznaczonych do gazowania
  2. Uszczelnianie obiektu przeznaczonego do fumigacji
  3. Uwalnianie gazu i zamknięcie pomieszczeń
  4. Monitorowanie gazowanego obiektu i pomiary stężenia gazu
  5. Wietrzenie
  6. Udostępnienie gazowanego obiektu

1. Inspekcja pomieszczeń przeznaczonych do fumigacji i inne przygotowania

Właściwie prowadzone gazowanie rozpoczyna się od inspekcji pomieszczeń przeznaczonych do fumigacji w celu zaplanowania pracy, a w szczególności materiałów, potrzebnego czasu i siły roboczej, jak również odpowiednich środków bezpieczeństwa.

2. Uszczelnianie pomieszczenia, które będzie gazowane

Powodzenie gazowania zboża i stopień bezpieczeństwa zabiegu zależy od właściwego uszczelnienia. Techniki uszczelniania są odmienne w różnych obiektach. Stosy worków i produkty przechowywane w stanie sypkim (a czasem nawet całe budynki) wymagają pokrycia folią fumigacyjną. Większość obiektów jest za duża, aby mogła być pokryta jedną folią, dlatego używa się ich więcej i skleja się odpowiednim materiałem klejącym (szczególnie szeroką taśmą klejącą). Należy zadbać, aby wszystkie połączenia były gazoszczelne. W celu poprawienia siły klejącej folie należy skleić z obu stron.

3. Stosowanie gazu

Po zakończeniu prac przygotowawczych, włączając w nie ustanowienie strefy bezpieczeństwa i rozmieszczenie znaków ostrzegawczych, ale zanim fumigant zostanie wprowadzony, dane pomieszczenie powinno być zamknięte dla każdego, kto nie uczestnicy w pracach związanych z gazowaniem.

Techniki stosowania gazu zależą od rodzaju używanego fumigantu (ciało stałe czy gaz). Najpierw opakowania zawierające formy użytkowe stałe (tj. fosforki) lub cylindry z gazem umieszcza się w pobliżu obiektu, zgodnie z planem fumigacji. Jeśli używane są cylindry, przewody prowadzące do miejsc uwalniania gazu są jednocześnie podłączane. 

Przed rozpoczęciem gazowania zboża kierujący fumigacją przeprowadza ostateczną kontrolę pomieszczeń obiektu, który będzie gazowany.

W dużych budynkach, takich jak młyny czy zakłady przemysłowe, kierujący fumigacją wyznacza osobę do pilnowania wejść, aby żadna osoba postronna nie dostała się do budynku podczas gazowania. U tej osoby znajdować się będzie apteczka pierwszej pomocy i środki bezpieczeństwa, które muszą być w tym miejscu przez cały czas trwania fumigacji.

gazowanie zboza ziarna silosow

4. Nadzór i pomiary stężenia gazu

Podczas gazowania należy nadzorować traktowane obiekty. Od sytuacji danego obiektu zależy, czy jest wymagana ciągła obecność kierującego fumigacją lub osoby przez niego wyznaczonej. Odczyty stężenia gazu w małych i bardzo szczelnych obiektach, które są dobrze zamknięte, mogą odbywać się zgodnie z wcześniej określonymi odstępami czasu, natomiast duże obiekty lub obiekty, do których osoby postronne mogą mieć dostępu, wymagają stałego nadzoru.

Do pomiarów gazu dostępne jest następujące wyposażenie:

a)      mechaniczna pompka + rurki wskaźnikowe, szczególnie do fosforowodoru,

b)      czytniki elektrochemiczne

c)      detektory fotojonizacyjne (PID).

a) Poręczne mechaniczne pompki połączone z rurkami wskaźnikowymi są szeroko i wszędzie używane. Mieszanina gazu z powietrzem jest przepuszczana do pomiaru poprzez szklane rurki i w wyniku następuje zmiana koloru, co wskazuje na określone stężenie gazu. Dostępnych jest kilka typów różnych rurek pomiarowych działających w zakresie od 0,01 ppm do 10000 ppm fosforowodoru. Ten typ wyposażenia może być używany tylko do przeprowadzania odczytów, co pewien czas.

b) Czytniki elektrochemiczne posiadają małą pompkę, która ciągle pobiera i przepuszcza mieszaninę gazu z powietrzem poprzez komórkę elektrochemiczną. Poprzez pomiar pola elektrycznego w komórce wyliczone stężenie gazu jest wyświetlane na ekranie. Gdy stężenie gazu przekroczy ustalony wcześniej poziom, urządzenie alarmuje fakt dźwiękiem i w sposób optyczny. Urządzenie to zwane jest PAC od angielskich słów „personal air control” – osobista kontrola powietrza; umożliwia ciągły pomiar stężenia gazu.

c) Detektory foto-jonizacyjne bezpośrednio mierzą długość fali określonych gazów. Dostępne są aparaty ręczne i stacjonarne. Stężenie gazu jest wyświetlane na ekranie (+ alarm dźwiękowy i optyczny); umożliwia ciągły pomiar stężenia gazu. Dane mogą być przekazane bezpośrednio do komputera w celu opracowania protokołu

5. Odwietrzanie

Odwietrzanie oznacza usuwanie gazu z gazowanego obiektu lub towaru aż do momentu, kiedy jego stężenie osiągnie najniższy poziom wykrywalności. Wszystkie takie działania, jak otwieranie drzwii okien, usunięcie folii fumigacyjnej, pomiary stężenia gazu itp. muszą być prowadzone w środkach ochrony układu oddechowego! Należy usunąć uszczelnienie budynku zgodnie z wcześniej przyjętym planem. Po otwarciu drzwi i włączeniu wentylatorów od zewnątrz technicy prowadzący odwietrzanie powinni poczekać, aż stężenie gazu obniży się poniżej poziomu, który zezwala na wejście w środkach ochrony układu oddechowego (np. <40 ppm fosforowodoru). Wtedy zamknięcia, które nie można otworzyć z zewnątrz, mogą być otwarte i folie fumigacyjne usunięte. Stężenie gazu powinno być monitorowane stale, zanim nie obniży się poniżej górnej granicy, zgodnie z krajowymi przepisami, pozwalającej na bezpieczną pracę (w większości krajów 0.1 lub 0.3 ppm).

 6. Otwarcie i udostępnienie gazowanego pomieszczenia użytkownikom

Obiekt może być udostępniony do wstępnych prac, gdy, zgodnie z przepisami krajowymi, został stwierdzony poziom gazu bezpieczny dla pracy. Obiekt może być oddany użytkownikom, gdy stwierdzi się najniższy wykrywalny poziom gazu. Dla fosforowodoru wynosi 0,01 ppm. Te wartości należy potwierdzić za pomocą odpowiedniego wyposażenia do wykrywania gazu, tj. urządzeń z odpowiednią czułością.

Zanim jednak obiekt oddany zostanie użytkownikom należy usunąć wszystkie znaki ostrzegawcze i przygotować pisemne zaświadczenie podpisane przez kierującego fumigacją, że pomieszczenie jest wolne od gazu.